Volcani Center- इस्रायली कृषी संशोधन केंद्र.

Volcani Center- इस्रायली कृषी संशोधन केंद्र.

पार्श्वभूमी

        पूर्वी "Volcani केंद्र" हे  "ज्यू एजन्सी कृषी संशोधन केंद्र" म्हणून ओळखले जाते होते.हे केंद्र कृषी आणि इस्रायलच्या ग्रामीण विकास मंत्रालयाला संशोधन सेवा पुरवते आणि इस्रायली आणि आंतरराष्ट्रीय युवक, शेतकरी आणि शास्त्रज्ञ साठी पदव्युत्तर स्तरावर स्थानिक आणि आंतरराष्ट्रीय शास्त्रज्ञ, तसेच शैक्षणिक संधी,संशोधन संधी देते. संघटना वनस्पती विज्ञान, अॅनिमल सायन्स, वनस्पती संरक्षण,, माती आणि पर्यावरण विज्ञान, अन्न विज्ञान, आणि कृषी अभियांत्रिकी यावर लक्ष केंद्रित करून  इस्रायली संशोधनाला मदत करते. बेन Shemen इस्राएल 1921 मध्ये संघटना स्थापना केली होती.ज्याचे नाव यित्झाक Elazari Volcani होते.

         Bet-Dagan मध्ये Volcani केंद्र  कॅम्पस येथे तेल अवीव जवळ स्थित आहे. शेतकी पिके इस्राएलमध्ये जीन बँक ARO Volcani केंद्र परिसरात स्थित आहे. . ARO मध्ये दोन संशोधन केंद्रे आहेत- उत्तर इस्रायल आणि एक दक्षिण वाळवंटातील कृषी मध्ये इतर खास संचालन. दोन्ही केंद्रे कृषी उत्पादनांची उपकरण चाचणी केंद्र म्हणून करते.

उद्दिष्टे

Arava प्रदेशात desalination युनिट अभ्यासात समुद्र ओघात मागील सागरी शोभेच्या मासे वापरले जाईल. समुद्र 30 % येथे आणि व्यतिरिक्त diluted seawater सह समुद्र मिश्रणावर वापरला जाईल - 30 % त एक अंतिम एकाग्रता पोहोचवत समांतर चाचणी केली जाईल. मासे वाढ आणि आरोग्याकडे लक्ष दिले जाईल आणि osmotic नियमन संबंधित विविध रक्त घटक चाचणी केली जाईल. मासे वाढ आणि आरोग्य समुद्र मध्ये विविध ग्लायकोकॉलेट परिणाम ओळखण्यासाठी या मॉडेल चा वापर करण्यात येणार आहे. हे भिन्न salinities पाणी चाचणी आणि मासे संगोपन त्यांच्या अनुकूलता सत्यापित करण्यासाठी एक जैवआमापन विकसित करण्यासाठी संशोधक सक्षम होईल. या प्रकल्पातील नंतरच्या टप्प्यात या जैवआमापन अशा समुद्र युरोपियन समुद्र खोल किंवा grouper मासे संगोपन खाद्य मासे शक्यतेचा अन्वेषण वापरण्यात येईल. यशस्वी असल्यास, हे मूल्यमापन पद्धत इस्राएल विविध भागात तसेच समुद्र विल्हेवाट गरज इतर अंतर्देशीय desalination वनस्पती मध्ये लागू केले जाऊ शकते.

संशोधन केंद्र

इस्राएल हा एक मर्यादित पाणी संसाधने असलेला देश आहे. त्याचे हवामान  दक्षिणेला अर्ध-कोरडे आणि उत्तर मध्ये भूमध्य पासून रखरखीत आहे, यामुळे  ARO(Agricultural Research Organization) ने खालील घटकांवर संशोधनसाठी लक्ष केंद्रित केले आहे:

 • कोरडी परिस्थिती आणि किरकोळ माती वर कृषी संशोधन

 • पुनर्वापरातून सांडपाणी आणि खारट पाणी वापरून सिंचन

 • संरक्षित वातावरणात पीक लागवड

 • पाणी टंचाईची परिस्थितीत गोड्या पाण्यातील संवर्धन

 • कीटक नियंत्रण आणि पोस्ट हंगामानंतर स्टोरेज पद्धती माध्यमातून उत्पादन नुकसान कमी करणे

 • प्रतिकूल परिस्थितीत चांगले उपयुक्त पिके व पाळीव प्राणीच्या नवीन प्रजातीनचा विकास.

 

सहयोग

   Volcani केंद्र हे सरकार प्रायोजित संशोधक, संबंधित उद्योग संस्था, शैक्षणिक संस्था, शेतकरी, आंतरराष्ट्रीय संघटना आणि शास्त्रज्ञांबरोबर सहयोग करीत आहे.  ARO चा निधी इस्रायली सरकार, शेतकरी संघटना, खाजगी क्षेत्रे, तसेच अमेरिकन आणि युरोपियन युनियन यांच्याकडून आहे. गुंतवणूक, बौद्धिक मालमत्ता,अधिकार अर्ज या माध्यमातून प्रोत्साहन दिले जात आहे. खाजगी क्षेत्रातील गुंतवणूक ही संबंधित उद्योग( कीटकनाशके, खते, बियाणे, प्लास्टिक, सिंचन उपकरणे, आणि greenhouses) उत्पादक कंपन्या पासून केली जाते.

  याबद्दल अधिक माहिती स्वतः प्रत्यक्ष भेट देऊन घ्यायची असेल तर  Registration साठी  http://www.mazisheti.org/p/visit.html या आमच्या page ला अवश्य भेट द्या व इस्राईल दौऱ्याचा लाभ घ्या.

      

Bermad Products

BERMAD उत्पादने आणि नाविन्यपूर्ण सिंचन उपाय -

    २०१६ मध्ये, लास वेगास मधील IA सिंचन असोसिएशन (Irrigation Association) मध्ये बरमाडच्या सिंचन प्रणालीने जगाचे लक्ष वेधून घेतले. त्यामध्ये गाळण्याची प्रक्रिया किंवा पध्दती(filtration), चुंबकीय प्रवाह मीटर(magnetic flow meters), मुख्य झडपा(main valves), क्षेत्र नियंत्रण झडपा(field control valves), हवा संचालित झडपा(air relief valves) स्वयंचलित (देखरेख विश्लेषण आणि नियंत्रण साधने) आणि fertigation उपाय या संपूर्ण पायाभूत सुविधा संकुल यांचा समावेश आहे.

*वाळू विभाजक* - पाणी, लहान वाळू आणि गाळ कण 90% प्रती वेगळे केले जातात. BERMAD hydrocyclones कार्यक्षम आणि तंतोतंत वाळू वेगळे कमी घर्षण कमी होणे, एक अष्टपैलू संरचना व विषयांतर झालेला प्रवाह इंजेक्शन देतात.

*गाळण्याची प्रक्रिया किंवा पध्दती* - BERMAD च्या गाळण्याची प्रक्रिया किंवा पध्दती, तंत्रज्ञान, एक कार्यक्षम, कमी देखभाल, सिंचन प्रणाली पाण्याचे स्रोता पासून सेंद्रीय साहित्य आणि दंड अजैविक पार्टिक्युलेट फिल्टर करण्यासाठी प्रभावी मार्ग.

*चुंबकीय फ्लो मीटर* -  BERMADच्या  Ag सिंचन उद्योग चे  कला मीटर(MagMeters)हि  एक मजबूत स्थिती आहे. हे मीटर तंत्रज्ञान 0.2% अचूकता 0.03 GPM चा कमी प्रवाह ओळखू शकतो. सर्व प्रवाह श्रेणी अजोड अचूकता आणि विश्वसनीयता प्रदान करतात. BERMAD पाणी मीटर, पाणी मापन याचे अहवाल देतात. "- 80" MagMeters च्या BERMAD line  1½ व्यास श्रेणी उपलब्ध आहे.

*100 series डबल चेंबर* - BERMAD मॉडेल IR-100-DC दुहेरी chambered, hydraulically ऑपरेट,टेलिफोनचा पातळ पडदा actuated जगभरातील नियंत्रण एकतर आडवा (Y) किंवा कोन नमुना डिझाइन मध्ये झडपा आहेत. नवीन झडप दबाव साधारणपणे बंद झडप म्हणून जलद उघडणे, आदर्श आहे. body and  actuator assembly या  दोन प्रमुख घटकांचा  समावेश आहे. त्यासाठी assembly unitized आहे.

*100 series Hyflow नवीन valve diameters 4 "एल, 6" आर -  900 GPM* - BERMAD 400 चांगल्या नियंत्रण प्रवाह श्रेणी 100 series Hyflow झडपाच्या नवीन diametersआहे. या झडपा BERMAD ऑटोमेशन प्रणाली करून स्वतः किंवा विद्युत दाब BERMADs 'विस्तृत विविध प्रकारच्या सर्व ऑपरेट आणि नियंत्रण प्रवाह ऑपरेट करतात.

*200 series झडपा* - 1/2 "झडप 210 मल्टी सायकल -open &close drip-tight मध्ये हायड्रॉलिक किंवा इलेक्ट्रिक संकेत ला  प्रतिसाद करतात. हायड्रॉलिक नियंत्रण झडपा हे सुटे आणि कमी प्रवाह सिंचन आणि fogging प्रणाली ऑपरेट व नियंत्रण करण्यासाठी अत्यंत उपयुक्त आहेत.      

माझीशेती : शेतीकडे व्यवसाय म्हणून पाहताना घ्यावयाची काळजी (१६१२०२)

माझीशेती : शेतीकडे व्यवसाय म्हणून पाहताना घ्यावयाची काळजी (१६१२०२)
प्रशिक्षण रचना पाहण्यासाठी येथे क्लिक करा.
मार्गदर्शक सुचना पाहण्यासाठी यावर क्लिक करा.

• उत्पादकता वाढविणे –
  
  याकरिता अंगीकृत कलागुणांना प्रशिक्षणांच्या माध्यमातुन वाव देऊन स्थानिक संसाधने वापरून योग्य वेळी, योग्य मार्गदर्शन उपलब्ध करून दिले जाते. संपुर्ण महाराष्ट्र स्तरावर काम करताना कृषि महाविद्यालय, MSW कॉलेज, मेडिकल कॉलेज, इंजिनियरिंग कॉलेज मधील विद्यार्थ्यांचा कॉलेजच्या सहयोगाने सेवेचे जाळे निर्माण केले आहे.

• तांत्रिक मार्गदर्शन -
  
  या काळात समाजातील घटकांच्या गरजांचे प्राथमिक, दुय्यम आणि तृतीय गरज असे वर्गीकरण केले जाते. समान गरजा असणाऱ्या गटांचे एकत्रितपणे निराकरण करणेसाठी कृतीगट स्थापन केला जातो.

• प्रशिक्षण -
  
  देण्यासाठी प्रत्येक तालुका स्तरावर प्रशिक्षण व मार्गदर्शनासाठी सामाजिक संस्थांची नेमणूक केली आहे. या संस्थाना आवश्यक मनुष्यबलास प्रशिक्षित करून स्थानिक सामाजिक घटकांना प्रशिक्षित करण्यासाठी पाठविले जाते. 

• सेवापुरवठादार -
  
  यापद्दतीमधून मागणी होणाऱ्या आवश्यक सेवा पुरवण्यासाठी सेवापुरवठादार यांची नियुक्ती केली जाते. सहभागी सर्व घटकांचे कोडच्या माध्यमातुन ओळख निर्माण केली जाते. वेळ प्रसंगी काम थांबविले जाते मात्र कोणत्याही घटकाची ओळख प्रसिद्ध केली जात नाही.

दुग्धविकास - दुधापासून प्रक्रिया केलेले पदार्थ

प्रस्तावना

सध्या बाजारपेठेत प्रामुख्याने तूप, लोणी, दूध पावडर, दही, लस्सी, पनीर, खवा हे दुग्धजन्य पदार्थ उपलब्ध आहेत. केवळ दूध विकण्यापेक्षा दुग्धजन्य पदार्थांतून अधिक नफा मिळतो. घरगुती स्तरावर दुग्धजन्य पदार्थांच्या निर्मितीसाठी लहान क्षमतेची यंत्रे उपलब्ध आहेत. त्यांचा वापर निश्‍चितपणे फायदेशीर ठरतो.

दूध शीत करण्यासाठी वापरण्यात येणारी यंत्र :

दुधामध्ये स्निग्धांश, प्रथिने, मेद, जीवनसतत्त्वे आणि पाणी यांचे प्रमाण मुबलक असल्याने सूक्ष्मजीवांची वाढ दुधात लगेच होते. पर्यायाने दूध लवकर नासते किंवा खराब होते म्हणजेच दूध जास्त काळ टिकवायचे असल्यास दुधातील सूक्ष्मजीवांची वाढ आणि संख्या मर्यादित ठेवणे आवश्‍यक असते. त्यासाठी दूध तापवणे, थंड करणे किंवा इतर तत्सम प्रभावी प्रक्रिया करणे क्रमप्राप्त ठरते. यापैकी बहुतांशी प्रक्रियाने दुधाच्या भौतिक व रासायनिक गुणधर्मात बदल होण्याची शक्यता असते. त्यासाठी दुधास थंड तापमानास ठेवून दूध अधिक काळापर्यंत टिकवणे सोयीचे व किफायतशीर ठरते. त्यासाठी खालील उपकरणांचा उपयोग करावा.

फ्रिज :

1. फ्रिजमध्ये एक लिटरपासून ते २० लिटरपर्यंत दूध ५ ते १० अंश सेल्सिअस तापमानापर्यंत ठेवता येते.
2. बाजारात १५० लिटर ते ५०० लिटर क्षमतेचे फ्रिज उपलब्ध अाहेत. त्यांची सर्वसाधारण किंमत १०,००० रुपये व त्यापेक्षा जास्तची आहे. फ्रिज वापरण्यास सुरक्षित आहे.

बल्क कुलर : 

1. ज्या दूध उत्पादकांकडे १०० ते १००० लिटरपर्यंतचे दूध संकलन आहे, अशांसाठी बल्क कुलर फायदेशीर आहे. बल्क कुलर चौकोनी, आयताकृती आणि अंडाकृती आकारात उपलब्ध आहेत. हे स्टेनलेस स्टीलपासून बनलेले असते.
2. यामध्ये दुधाचे तापमान ५ ते १० अंश सेल्सिअस राखता येत असल्याने दुधाची टिकवण क्षमता वाढते. दोन वेळचे दूध संकलन एकाच वेळी करणे शक्य होते.
3. बल्क कुलर हे दुहेरी पत्र्याने बनवतात. आतील-बाहेरील पत्र्यांमध्ये थर्माकोल, ग्लासवुल किंवा इतर उष्णतारोधक पदार्थाचा लेप दिलेला असतो, त्यामुळे बल्क कुलरमधील दुधाच्या तापमानावर बाहेरील वातावरणातील तापमानाचा परिणाम होत नाही.
4. बल्क कुलरमधील दूध थंड करण्यासाठी कॉम्प्रेसरची जोडणी केलेली असते. हे विद्युत अथवा जनरेटरवर चालवता येते. या उपकरणाच्या वरील बाजूस एक झाकणी असून, एक ढवळणीसुद्धा जोडलेली असते. या ढवळणीमुळे दुधाचे तापमान सर्व ठिकाणी समान राखले जाते. दुधावर साय येत नाही.
5. बहुतांश दूध शीतकरण केंद्रावर बल्क कुलर उपलब्ध आहेत. याची किंमत अंदाजे १ ते १० लाखांपर्यंत आहे.
6. राष्ट्रीय डेअरी विकास बोर्ड व काही दूध प्रक्रिया केंद्रामार्फत दूध उत्पादकास किंवा दूध संकलकास बल्क कुलर वितरित करण्यात येते.

डीप फ्रिजर :

1. याचा वापर आइस्क्रीम, पनीर, श्रीखंड व इतर दुग्धजन्य पदार्थ अधिक काळास साठवण्यासाठी केला जातो.
2. यामध्ये ० अंश सेल्सिअस ते -२८ अंश सेल्सिअस इतके नीचांकी तापमान राखले जाते. याची क्षमता १०० ते १००० लिटर किंवा अधिक असते. हे विजेवर चालते.
3. डीप फ्रिजर हे स्टेनलेस स्टील किंवा फायबरमध्ये तयार केलेले असतात. याचा उपयोग दुग्धजन्य पदार्थ विक्रीसाठी होतो.

दूध तापवण्यासाठीची उपकरणे : 

1. दुधाची टिकवण क्षमता वाढवण्यासाठी दूध निर्जंतुक करणे आवश्‍यक असते. त्यासाठीची प्रभावशील प्रक्रिया म्हणजे दुधाचे पाश्‍चरायझेशन किंवा दूध तापवणे.
2. या प्रक्रियेत दूध ७२ अंश सेल्सिअस तापमानावर १५ सेकंदांसाठी किंवा ६३ अंश सेल्सिअस तापमानावर ३० मिनिटे तापवून थंड करण्यात येते. असे दूध पिण्यास सुरक्षित असते.
3. दूध तापवण्याची प्रक्रिया पूर्ण करण्यासाठी बॅच पाश्‍चरायझर (एलटीएलटी) किंवा प्लेट पाश्‍चरायझर (एचटीएसटी) चा वापर सर्वत्र होताना दिसून येतो.
4. बॅच पाश्‍चरायझर हे उपकरण लहान स्तरावर दूध प्रक्रिया करणाऱ्या दूध उत्पादकास अत्यंत फायदेशीर आहे. या उपकरणात दूध ६३ अंश सेल्सिअस तापमानावर ३० मिनिटांसाठी तापवून निर्जंतुक करता येते. उपकरणाची क्षमता ५० ते ५०० लिटर असून, यातील दूध गॅस किंवा वाफेच्या ऊर्जेवर तापवले जाते.
5. बॅच पाश्‍चरायझर हे उपकरण गोलाकार आकारात उपलब्ध आहे. हे स्टेनलेस स्टीलच्या दुहेरी पत्र्याचे बनलेले आहे. दोन पत्र्यादरम्यान गरम पाणी किंवा वाफ फिरवली जाऊन आतील दूध अप्रत्यक्षरीत्या गरम होते. यामुळे दुधाची करपण्याची किंवा दूध लागण्याची शक्यता कमी असते. तापलेले दूध याच उपकरणातून थंडदेखील करता येते.
6. उपकरण वापरण्यास सोपे व सुरक्षित असून दही, आइस्क्रीम, पनीर व तत्सम पदार्थ करण्यासाठी अत्यंत उपयोगी आहे. उपकरणातील दूध एकसमान तापवण्यासाठी उपकरणात एक ढवळणीदेखील पुरवलेली असते.
7. याची किंमत अंदाजे ८०,००० रुपये आहे. क्षमतेनुसार किंमत वाढत जाते.

डॉ. ज्ञानेश्‍वर पतंगे 
डॉ. डी. के. कांबळे 
(लेखक कृषी महाविद्यालय, कोल्हापूर येथे कार्यरत आहेत)

उन्हाळी बाजरी लागवड करण्यासाठी शेतीचे नियोजन

*माझीशेती: उन्हाळी बाजरी लागवड करण्यासाठी शेतीचे नियोजन (161130)*

उन्हाळी बाजरी अधिक दर्जेदार, टपोरी, हिरवीगार निघते त्यामुळे चांगला भाव मिळतो. ५/६ पाणी देण्याची सोय असेल तर उन्हाळी बाजरी करायला हरकत नाही. १५ जानेवारी ते १५ फेब्रुवारी दरम्यान उन्हाळी बाजरी पेरता येते. फुलोऱ्यात तापमान ३५ अंश सेल्सियस च्या पुढे गेल्यास उत्पादकता घटते, त्यामुळे शक्य तितक्या लवकर बाजरी पेरावी लागते.

पूर्वमशागत, एकरी २ टन शेण खत, २ वेळा कोळपणी, पेरताना एकरी ५० किलो १८:१८:१०, पेरणीनंतर ३० दिवसांनी ५० किलो युरिया द्यावे.
या काळात पाऊस नसल्याने उत्तम प्रतीचा कडबा/ चारा मिळतो.

उन्हाळी वातावरणात रोग, किडींचा प्रादुर्भाव कमी प्रमाणात होतो. त्यामुळे उत्पादन खर्च कमी होतो. ९० दिवसात बाजरी काढणीस येते.

माझीशेती शेतकरी प्रतिष्ठान:
*महत्वाची सुचना -*
आपले सर्व शेतकरी आपल्या मुलांना शिकायला शहरात पाठवता. तुमचीही मुले शहरात असतील. महानगरे तर आपल्या अगदी हाकेच्या अंतरावर आहेत.....

शेतकरी बांधवांना एक कळकळीची विनंती आहे की, तुम्ही एक पाऊल पुढे टाकलेत तर तुमच्या जवळच्या शहरातील मार्केट यार्डमध्ये "शेतकऱ्यांनी शेतकऱ्यांसाठी शेतकऱ्यांमार्फत" चालविलेले कृषिमाल विक्री केंद्र चालु करणार आहोत. यातील पहिल्या टप्प्यात पुणे आणि मुंबई येथे ही केंद्रे चालू झालेली आहेत.

प्रत्येक शेतकऱ्याच्या मुलाने महिण्यातुन एक दिवस शेतकऱ्यांसाठी दिल्यास शासनाच्या सहाय्याने व माझीशेतीच्या पुढाकाराने विकासाच्या दिशेने टाकलेला पाऊल प्रगतीसाठी मैलाचा दगड ठरणार आहे. आम्ही शेतकर्यांच्या प्रगतीसाठी तुमच्याकडे हजारो हात पसरतो आहोत तुम्ही लाखो हात पुढे करुन प्रगतीचा मार्ग धरावा हि विनंती...

संस्थेचे स्वयंसेवक कोणत्याही स्वार्थाशिवाय तुमच्या प्रगतीसाठी प्रयत्नरत आहेत. आम्हाला अजुन स्फुरण चढवण्यासाठी तुम्ही आमच्या पाठीवर एक हात व हातात एक हात द्यावा ही विनंती.

अधिक माहितीसाठी आमच्या जवळच्या कार्यालयाशी संपर्क करा. किंवा 09975740444 वर संपर्क करा.

~~~~~
* तुमची संस्था नोंदणीकृत असेल आणि तुम्हाला समाजसेवेची आवड असेल तर mazishetifoundation@gmail.com वर संपर्क करा.
~~~~~
माझीशेती शेतकरी प्रतिष्ठान
६४७, दसरा चौक, सावळज जि.सांगली ४१६३११ (महा.)
वेब - www.mazisheti.org
फेसबुक - www.facebook.com/agriindia
ईमेल - mazishetifoundation@gmail.com
whats app - 9975740444

माझीशेतीच्या RSD प्रकल्पाचा महाराष्ट्रातील आढावा घेतल्यानंतर माझीशेतीचे अध्यक्ष व RSD प्रकल्पाचे प्रमुख महेश बोरगे यांनी व्यक्त केलेले मनोगत.

(आज दि.२३/११/२०१६ रोजी माझीशेतीच्या RSD प्रकल्पाचा महाराष्ट्रातील आढावा घेतल्यानंतर माझीशेतीचे अध्यक्ष व RSD प्रकल्पाचे प्रमुख महेश बोरगे यांनी व्यक्त केलेले मनोगत.)
शब्दांकन - धनंजय उरणे

सर्व सदस्यांसाठी, मग ते क्षेत्रावर काम करणारे असोत वा कार्यालयात.... आपण सर्वजण दि.०२ नोव्हें.१६ पासून माझीशेतीच्या व्यासपीठावर कार्यरत झालो आहोत. कार्यरत म्हणण्यापेक्षा एक सामाजिक कामाचा वसा घेतला आहे म्हणाले तरी वावगे ठरणार नाही. जसे की आपण घरच्यांच्या इच्छेला अनुसरून किंवा स्वतःच्या पायावर उभे राहण्यासाठी कृषीचे शिक्षण पुर्ण केले आहे. आपण घेतलेल्या शिक्षणाचा प्रत्यक्ष उपयोग करायची हि उत्तम वेळ आहे. आपल्या ज्ञानाच्या तलवारीला म्यानातून बाहेर काढायची वेळ आली आहे.

समाजातील अतिशय हलाखीत आणि जोखीमेत दिवस काढणाऱ्या शेतकऱ्यांची ध्येयवादी मानसिकता ठेवून मदत करायचे महत्वाचे काम आपल्या हातून घडणार आहे. तुम्ही या सामाजिक कामासाठी सर्वतोपरी प्रयत्न करीत आहेत, याची मला खात्री आहे. 

आपण जेंव्हा हा वसा हाती घेतला तेंव्हा आपल्या मनाचे समाधान होत नाही तोपर्यंत आपल्या कामात बदल घडवीत जायचे. आपण नेहमी म्हणतो की आज मला मूड नाही..., म्हणजे काय तर आपण करीत असलेल्या कामात स्वारस्य नसणे. बरेचदा फक्त काहीतरी काम करायचे म्हणून करायचे आणि आजचा दिवस पुढे ढकलायचा असे वाटते, तेंव्हा समजायचे कि हे सध्या करत असलेले काम माझ्यासाठी नाही. मग अश्या वाट चुकलेल्या गाडीतून प्रवास करत पुढे जाऊन खाली उतरण्यापेक्षा आताच योग्य निर्णय घेतलेला बरा...

जेंव्हा आपण ग्रामीण भागातील शेतकरी बांधवांचा शाश्वत विकास करण्यासाठी आराखडा तयार करून कार्यरत होतो तेंव्हा त्यातून स्वतःच्या विकासाचा विचार देखील करायला हवा. आपण करतोय ते काम योग्य कि अयोग्य यासाठी स्वतःचे परीक्षण करण्याची संधी नेहमी स्वीकारली पाहिजे किंवा तशी संधी शोधली पाहिजे.

ग्रामीण शाश्वत विकास प्रकल्पामधून आपण जेव्हा कृषिच्या रण भूमीत आपल्या ज्ञानाची शस्त्रे घेऊन उतरतो तेंव्हा पहिल्या प्रथम आपला आत्मविश्वास वाढला पाहिजे. माझ्यामुळे माझी आणि शेतकऱ्यांची प्रगती झालीच पाहिजे. आपण विद्यालयात घेतलेले शिक्षण, प्रगत शेतकऱ्यांचे अनुभव, काम करताना आलेले अनुभव, मित्र-सहकाऱ्यांचा अनुभव, महाविद्यालये, शासकीय विभाग यांचा सहयोग घेऊन आपण गरजेनुसार प्रगतीचा आलेख चढता ठेवू शकतो. 

प्रत्यक्ष काम करताना आपली ज्ञानेंद्रिये जागृत ठेवून शेतकऱ्यांसारखा जात्याच संशोधक आपला उपयोग करून घेतो का? यावर लक्ष केंद्रित केले पाहिजे. माहिती तंत्रज्ञानाच्या युगात शेतकऱ्यांसाठी उपयुक्त असलेली माहिती संकलित करून देणे म्हणजे हे काम आजच्या काळात शेतीला श्री कृष्णाने अर्जुनाला सारथी बनून केलेल्या पवित्र कामासारखे आहे. आणि असे हे पवित्र काम आपल्या वाट्याला आले आहे. माझ्या आणि तुमच्या पालकांचे नावलौकिक वाढविणे आणि आपल्या जन्माचे सार्थक करणे हे आपण आपल्या कर्तृत्वातून दाखवून देणार आहोत. 

शेतकऱ्यांना आपण दिलासा देत असू तर त्यांना गरजेच्या साधनांची उपलब्धता करून देणे हे आपले आद्य कर्तव्य आहे. कमीत कमी खर्चामध्ये उच्च गुणवत्तापूर्ण संसाधने उपलब्ध करणे आणि उत्पादकता वाढविणे आवश्यक आहे. स्पर्धेच्या युगात बऱ्याच कंपन्या शेतकऱ्यांना वेगवेगळी आश्वासने देऊन लुभावत आहेत. त्यामुळे वेगवेगळ्या प्रकारचे प्रश्न उपस्थित करून कृषि निविष्ठांचा गुणवत्तेच्या बाबतीत शोध घ्यायला हवा. जेणेकरून गरजेपेक्षा जास्त आणि गुणवत्ता नसलेली उत्पादने शेतकऱ्यांपासून दूर ठेवता येतील. 

बरेच शेतकरी हे संपुर्ण शेतकरी समाजाला दिशादर्शनाचे काम करीत असतात मात्र दैनंदिन जीवनातील व्यापातून त्यांची माहितीची देवाणघेवाण करणे शेतकऱ्यांना शक्य नसते. याकरिता 15 दिवस किंवा महिन्यातुन किमान तासभर तरी शेतकऱ्यांना एकत्र करुन ग्रुप चर्चा करणे आवश्यक आहे. या ग्रुपचे होणारे उत्पादन योग्य त्या हमी भावाने विकले गेले पाहिजे. आपल्या शेतकरी बांधवांचे पाल्य वेगवेगळ्या शहरात शिक्षण, नोकरी, व्यवसाय करीता गेलेले असतात, त्यांच्या मदतीने शेतकऱ्यांच्या उत्पादनाला बाजारपेठ उपलब्ध करून देणे आजच्या काळाची गरज आहे. 

RSD प्रकल्पाच्या विशेषतः lll नं.बॅच मध्ये महिलांनी भरारी घेतली आहे. शेतकऱ्यांना दिलासा देण्यासाठी पुन्हा एकदा राणी लक्ष्मीबाई च्या रूपाने प्रज्ञा कांबळे, पुनम सुतार, प्रियांका पाटील, प्रियांका सोनगेकर, जुईली गांधी, अश्विनी शिंदे प.महाराष्ट्रात अवतरलेल्या आहेत. प.महाराष्ट्रासारख्या अतिशय प्रगत शेतीच्या रणांगणात या रणरागिणी आपल्या ध्येयाच्या दिशेने वाटचाल करीत आहेत. माझीशेतीचा संपुर्ण स्टाफ या रणरागिनींना सर्वोतोपरी सहकार्यासाठी तत्पर राहील याची मी अध्यक्ष या नात्याने ग्वाही देतो. 

धन्यवाद... 🙏

🏻

माझीशेतीमार्फत शेतीची दशा आणि दिशा बदलण्यासाठी “ग्रामीण शाश्वत विकासाची” पायाभरणी वाफगावमध्ये सुरु.

(राजगुरुनगर/जिल्हा:पुणे)

शेतमाल व उत्पादनांना उत्तम व खात्रीशीर बाजारपेठ मिळवून देण्याच्या अनुषंगाने माझीशेती संस्थेद्वारे ग्रामीण भागातील शेतकरी बांधवांचा शाश्वत विकास करण्यासाठी “ग्रामीण शाश्वत विकास (RSD) उपक्रम राबाविला जात आहे. याच वाटचालीत दि.०२/११/२०१६ रोजी वाफगाव (ता.राजगुरुनगर) येथे माझीशेती संस्थेमार्फत ग्रामीण शाश्वत शेती उपक्रमाचा उद्देश सांगितला. ग्रामस्थांच्या उपस्थितीत गावचे सरपंच मा.श्री.अजय भागवत यांना या उपक्रमात उत्स्फूर्तपणे सहभागी होण्याचे आश्वासन दिले. 

ग्रामीण शाश्वत विकास प्रकल्पाची सुरुवात करताना वाफगाव ग्रामपंचायत सरपंच, सदस्य व ग्रामस्थ यांच्यासोबत माझीशेती  RSD  प्रकल्पातील सर्व सदस्य उपस्थितीत होते.

यावेळी बोलताना श्री.अजय भागवत उपसरपंच म्हणाले की,शेतकऱ्यांना फक्त माझे ‘शेतकरी बांधव’न म्हणता, त्यांच्या शेतीमालाला सुयोग्य भाव आणि खात्रीशीर उत्पन्न मिळवून देण्याचे प्रयत्न करायला पाहिजे.यासाठी गावातील तरुण युवक व प्रगतशील शेतकऱ्यांनी एकत्र येऊन माझीशेतीच्या सहकार्याने काम करण्याची गरज आहे असे मत व्यक्त केले. श्री. शैलेश मांदळे यांनी गावातील तरुण शेतकऱ्यांना भौगोलिक बंधने विसरून उज्वल भविष्याला गवसणी घालण्यासाठी आधुनिक प्रणालीचा वापर करून प्रगत शेती करण्याची गरज आहे असे सांगितले. तांत्रिकदृष्ट्या सक्षम तरुणांना उद्देशून बोलताना तंत्रज्ञान प्रत्यक्ष शेतीमध्ये वापर करून शेतीमध्ये प्रगती करण्यासाठी मार्गदर्शन केले.
जुईली गांधी यांनी ग्रामीण शाश्वत विकास प्रकल्पाची माहिती देताना गावातील अर्थव्यवस्था बळकट करण्यावर भर दिला. प्रगतशील शेतकऱ्यांच्या प्रयोगांना प्रसिद्धी देऊन इतर शेतकऱ्यांना प्रत्यक्ष प्रात्यक्षिकासह शेती करण्यासाठी माझीशेतीच्या RSD प्रकल्पामध्ये सहभागी होण्याचे शेतकऱ्यांना आवाहन केले. RSD प्रकल्पाच्या माध्यमातून शेती मार्गदर्शन, कृषी निविष्ठा, प्रशिक्षण, बांधावरील बैठक या अश्या वेगवेगळ्या उपक्रमांद्वारे शेतकऱ्यांची क्षमता बांधणी करणे आणि तयार झालेला शेतीमाल विक्रीसाठी हमी भाव देण्यासाठी प्रयत्न करणे असे माझीशेतीचे उद्दिष्ट असल्याचे सांगितले. 

डाळिंब पिकातील उत्पादनाच्या दृष्टीने मधमाश्यांचे योगदान…. (१६११०४)

डाळिंब पिकातील उत्पादनाच्या दृष्टीने मधमाश्यांचे योगदान…. (१६११०४)

संकलन - जुईली गांधी 

डाळिंब पिकातील जास्तीत जास्त उत्पादनाच्या दृष्टीकोनातुन अत्यंत महत्वाच्या असणा-या परागीभवनाच्या क्रियेत मधमाश्या मह्तवाचे योगदान देत असतात. परंतु डाळिंब पिकावर होत असलेल्या विविध किटकनाशकांच्या फवारणीतुन मधमाश्या वाचत नाही, त्यामुळे मधमाश्यांचे संगोपन करुन त्यांची संख्या वाढविण्याची गरज निर्माण झाली आहे. त्यासाठी मधुमक्षिका पालन करणे गरजेचे आहे.

मधमाशा व पिके एकमेकांना पूरक

भारत अन्नधान्याच्या उत्पादनात जगात पाचव्या स्थानी आहे. मात्र महाराष्ट्रातील सर्वसामान्य शेतकऱ्यांची स्थिती फारशी चांगली नाही. अल्पभूधारक शेतकरी आजही शेतीला योग्य पूरक व्यवसायाच्या शोधात आहे. ‘मधुमक्षिका’ पालन हा त्याच्यासाठी उत्तम पर्याय ठरू शकतो़ पृथ्वीवरील जीवांच्या उत्क्रांती प्रक्रियेत प्राणी जीवन निर्माण होण्यापूर्वी फुलणाऱ्या वनस्पतीवर खाद्यासाठी पूर्णपणे अवलंबून असणाऱ्या मधमाश्यांचा जन्म झाला. शेतातील पिके, वनस्पती व मधमाशा हे एकमेकांना पूरक आहेत. शेतपिकापैकी गळिताची धान्ये, कडधान्ये, चाऱ्याची पिके, मसाल्यांची पिके, बियाण्याची पिके व फळफळावळ यासारखी पिके परागभवनासाठी मधमाशांसारख्या किटकावर अवलंबून असतात. मधमाशांना परागफलन केल्याने या पिकांची प्रत वाढत असल्याचे निष्कर्ष नोंदविण्यात आले आहेत. मधमाश्यांअभावी चांगले उत्पादन होऊ शकत नाही असा निष्कर्षही या संशोधकांनी काढला आहे. इतर कोणत्याही कीटकांपेक्षा पराग फलनासाठी मधमाशा कार्यक्षम आहेत.

मधमाशी पालनातील अडचणी

मधमाश्यांच्या एका वसाहतीत सुमारे ५ ते १० हजार मधमाशा असतात. एवढ्या मोठ्या प्रमाणात परागसिंचन करण्याची क्षमता दुसऱ्या कोणत्याही किटकांत नसते. या मधमाशा फुलातील मकरंद गोळा करून मधाची निर्मिती करतात. त्यांचे हे कार्य निरंतर सुरू असते. पाळीव मधमाश्यांच्या वसाहतीच्या माध्यमातून हमखास परागफलन करता येते. महाराष्ट्रात सुमारे २१० लाख हेक्टर क्षेत्र निरनिराळ्या पिकांच्या लागवडीखाली आहे. तृणधान्य व भुईमूग वगळता सर्वच गळितांच्या पिकांच्या फुलोऱ्यापासून मधनिर्मिती केली जाते. मात्र मधमाशी पालनात काही अडचणी आहेत. खरीप व रबी हंगाम वगळता अन्य हंगामात त्यांना पुरेसे खाद्य मिळत नाही. कीटकनाशकांचा अती वापर हा मधमाशांसाठी हानीकारक ठरला आहे.

स्वयंरोजगार प्रदान करणारा व्यवसाय

महाराष्ट्रातील शेतकऱ्यांच्या आत्महत्या थांबाव्या यासाठी शासनाने डॉ. स्वामिनाथन यांच्या अध्यक्षतेखाली समिती स्थापन केली होती. त्यांनी आपल्या अहवालात शेतीपूरक व्यवसाय करण्यासाठी शेतकऱ्यांना मदत करावी अशी शिफारस केली आहे. मधमाशी पालनाने महाराष्ट्रातील शेतकऱ्यांना फायदा होऊ शकतो असा निष्कर्ष डॉ.घुगल व डॉ. राहिले यांनीही आपल्या अभ्यासात नोंदविला आहे. मधमाशी पालनातून शेतकऱ्यांना एकरी पिक वाढीस मदत मिळू शकते. फुलात सुकून वाया जाणारा मकरंद व पराग मधमाशांच्या माध्यमातून गोळा करून कोट्यवधी रुपये किमतीच्या मधाची व मेनाची निर्मिती केली जाऊ शकते. मधमाशी पालन हा व्यवसाय स्वयंरोजगार प्रदान करणारा ठरू शकतो. यासोबतच या व्यवसायाला लागणारे पूरक व्यवसाय देखील गावांत निर्मित केले जाऊ शकतात. एका शेतकऱ्याने ८ ते १० वसाहती पाळल्यास त्याला चांगला मोबदला मिळू शकतो.

संदर्भ - दैनिक लोकमत